Waterbeleefroute: Waterstadstour | Binnenstad Leeuwarden

Directions

1

Willemskade

De historische schepen langs de noordzijde van de Willemskade herinneren aan de tijd dat Leeuwarden barstte van de handels- en overslagactiviteiten.

Willemskade

Startpunt: Waterstadstour | Binnenstad Leeuewarden
Adres: Willemskade Leeuwarden

Ahoy, welkom op de Willemskade! Schippers zonder boot kunnen voor informatie over verhuurmogelijkheden terecht bij VVV Leeuwarden, hier vlakbij aan de voet van de Achmeatoren. Tip: kies een fluisterbootje. Elektrisch, wendbaar en van alle gemakken voorzien: heel wat anders dan de bakbeesten van weleer die je hier in de Museumhaven van Leeuwarden ziet liggen. De historische schepen langs de noordzijde van de Willemskade herinneren aan de tijd dat Leeuwarden barstte van de handels- en overslagactiviteiten. Vlaggenschip en pronkstuk is de gerestaureerde Stanfries X, waarmee in de 19e eeuw lijndiensten onderhouden werden naar Rotterdam, Gouda en Amsterdam. Bootje geregeld en klaar voor vertrek? Vaar dan snel naar het volgende informatiepunt: de Westerplantage. Daar wacht onze gids Douwe jullie op.

Tussenstop 1: Westerplantage
Adres: Westerstadsgracht t.h.v. Westerplantage             

Op de Westerplantage ontmoeten we onze gids van vandaag: schipper Douwe. Hij brandt direct los over stadspoorten, zogeheten ‘lustplaatsen’ en – ook een mooi oud woord - ‘verschdrinkwatervijvers’. Zijn we klaar voor een razendsnelle tocht door de Leeuwarder watergeschiedenis? Let’s go!

Bekijk de video

Op weg naar het volgende informatiepunt passeren we de plek waar vanaf 1851 ménig Leeuwarder leerde zwemmen. In de bocht van de Harlinger- en Noordersingel trof je destijds de zwembassins van badinrichting 'De Inktpot'. De naam had het bad te danken aan de kleur van het zwemwater... Brrr!

Tussenstop 2: Uitzicht op de Dokkumer Ee
Adres: Eebuurt

Deze waterdriesprong is een mooie plek om een blik te werpen op de \nDokkumer Ee, al eeuwenlang een belangrijke levensader voor de stad \nLeeuwarden. Héél vroeger mondde het riviertje de Ee uit in de Middelzee, een zeearm van de Waddenzee die tot ver in Friesland reikte. Rond 700 werden er langs de Ee terpen opgeworpen, onder andere op de plek waar zich nu de Kleine en de Grote Hoogstraat bevinden. De terpen vormden het begin van de huidige Leeuwarder binnenstad. Tussen 1200 en 1300 slibde de Middelzee dicht. Leeuwarden ontwikkelde zich van een stad aan zee met handelscontacten tot vér in het buitenland, tot een landstad die zich voornamelijk richtte op handel in de regio. De Ee bleef belangrijk. Niet alleen voor de afwatering van Leeuwarden via Dokkum naar de Waddenzee, maar ook als scheepvaartverbinding; trekschuiten vanuit Groningen kwamen via dit water de stad binnen. Nog steeds zie je aan de westelijke wal het jaagpad waarlangs de schuiten voortgetrokken werden. Schepen die af en aan varen, pontjes van hier naar daar, schaatsen in de Prinsentuin, skipkesilen... Leeuwarden ademde én ademt nog altijd water. Bekijk hieronder historische beelden van het Fries Film Archief om een indruk te krijgen van de stad in het begin van de twintigste eeuw. Tip: geluid aan!

Bekijk de video

In het jaar 1665 kreeg Leeuwarden hoog bezoek: Michiel de Ruyter voer vanuit Groningen over de Dokkumer Ee naar Leeuwarden. Hij kwam binnen bij de Hoeksterpoort. Daar wacht gids Douwe ons weer op om het verhaal in kleuren en geuren na te vertellen.

Tussenstop 3: Hoekstergracht
Adres: Hoekstergracht

Meer weten over de geschiedenis van de Hoeksterpoort? Op de voorgevel van de parkeergarage vind je oude kaarten en meer informatie over deze plek.

Tot het begin van de negentiende eeuw stond aan deze kant van de stad de imposante Hoeksterpoort. Door de bijbehorende waterpoort kwam in 1665 een beroemde én beruchte zeevaarder binnenvaren over de Dokkumer Ee… Luister mee!

Bekijk de video

Tussenstop 4: Vischmarktpijp
Adres: Vischmarktpijp

Ruime openbare plaatsen of pleinen waren een ‘sieraad voor een welgeordende stad’, schreef Wopke Eekhoff in zijn Geschiedkundige Beschrijving van Leeuwarden – precies waar het Leeuwarden lange tijd aan ontbrak. De handel vond vanouds plaats langs de kades, die ook als havens fungeerden. Vanaf de helft van de 15e eeuw werden vele houten bruggetjes in Leeuwarden vervangen door stenen bogen die in feite de eerste stadspleintjes vormden. Ze werden ‘pijpen’ genoemd. Een van die brugpleinen is de Vischmarktspijp. Tot en met de helft van de negentiende eeuw werd op deze pijp de vismarkt gehouden. De overkluizing over de Eewal, nu bekend als Wortelhaven, herbergde de wortelmarkt. Wortelen en rapen waren in die tijd nog vaak de basis van de maaltijd. Je ziet het door de hele stad: op plekken waar grachten en pijpen samenkwamen, ontstonden markten. Het moet in die tijd een drukte van jewelste op dit brugplein zijn geweest. Het witte, langgerekte Viskunstwerk bovenop de pijp herinnert aan de tijd dat de vismarkt op precies deze plek gehouden werd.

Tussenstop 5: De Brol & Bierkade
Adres: De Brol & Bierkade

In de Middeleeuwen was bier dé drank van het volk. Regen- en grachtwater was niet veilig om te drinken. Maar wist je ook dat een lekker Haarlemmer biertje in het Leeuwarden van 1487 zorgde voor een heus Bieroproer? Proost!

Bekijk de video

Tussenstop 6: Het Naauw
Adres: Het Naauw

Het Naauw is, zoals de naam al doet vermoeden, een beetje nauw. Dat heeft zo zijn voor- en zijn nadelen. Hoe losten de schippers en kooplieden van vroeger het op wanneer ze elkaar hier moesten passeren?

Bekijk de video

Tussenstop 7: De Waag
Adres: De Waag

Van 1598 tot 1880 werden bij de Waag delicate handelswaar zoals romige boter, vette vis en geurige kaas op kwaliteit en gewicht beoordeeld. Onder de luifels lag de handelswaar uitgestald en was het een drukte van belang. Zie je het al voor je? De luifels zijn er nog steeds! Na twee eeuwen dienst werd de Waag helaas te klein. De functie van publiek weeghuis verhuisde naar het Beursgebouw aan de Wirdumerdijk. De Waag deed nog wel dienst als onderkomen voor de Stedelijke Muzykschool. De zolder was al in 1841 omgebouwd tot een oefenzaaltje; nóg meer leven in de brouwerij.

Net zoals op de Voorstreek kon je bij de Waag en op de Nieuwestad voor allerlei producten terecht. Aan de noordzijde trof je van de Nieuwe Pijp tot aan de Grote Kerkstraat de Deinumer Zuupmarkt; daar werd geen bier verkocht, maar karnemelk. Aan de andere kan van de Nieuwestad bevond zich de Vleesmarkt. De marktjes werden bevoorraad vanaf het water. Wel negen kilometer gracht liep er door de Leeuwarder binnenstad. Maar grachten veranderden in straten en van al dat water bleef er maar twee kilometer over. Onder de Lange Pijp zie je die geschiedenis nog duidelijk terug aan de dichtgemetselde pijpen.

Tussenstop 8: Schavernek
Adres: Schavernek

Het Schavernek was in de vroegmoderne tijd een beetje het ‘centraal station’ van Leeuwarden. Klein verschil: je pakte er de trekschuit, in plaats van de trein. De reis ging naar Harlingen en Bolsward of uiteindelijk naar de Waddeneilanden.

Bekijk de video

Eindpunt: Willemskade Leeuwarden
Adres: Eindpunt: Willemskade Leeuwarden

Terug aan de wal en zin om de zeemansbenen nog een stukje over ’t land te bewegen? Neem een kijkje in Blokhuispoort! Dit voormalige huis van bewaring doet tegenwoordig dienst als hét culturele hart van Leeuwarden. Het gebouw in de huidige vorm stamt uit de tweede helft van de negentiende eeuw, maar al in 1499 stond er op deze plek het ‘Blokhuis’: een groot fort dat de stad aan de zuidoostkant beschermde tegen vijanden en vanaf 1580 de functie kreeg van gevangenis.

5

Willemskade

De historische schepen langs de noordzijde van de Willemskade herinneren aan de tijd dat Leeuwarden barstte van de handels- en overslagactiviteiten.

Willemskade