Kirchen und andere Denkmäler | Kunst im öffentlichen Raum
Schnupperkultur unter freiem Himmel! Manchmal möchten Sie nur alle Kirchen in Friesland besuchen, dann sind Sie eine Weile beschäftigt, weil wir die meisten von ihnen in den ganzen Niederlanden haben. Gemessen pro Einwohner also. Sie zeigen sich deshalb auf einem Hügel, damit sie ihre Füße trocken halten. Wo sich einer auf dem höchsten Hügel befindet, hat der andere Mumien im Keller oder Vorfahren der königlichen Familie sind begraben.
Und so gibt es noch viel mehr Denkmäler zu entdecken, eine Mühle, einen Stinze, ein Anwesen oder einen Brunnen. Ja, ein Brunnen, mindestens 11 davon. Entworfen von internationalen Künstlern, sind sie der ultimative Selfie-Spot oder Outdoor-Kunst, den Sie sehen müssen. Sie können auch sofort sagen, dass Sie die Elf-Städte-Tour gemacht haben.
1 bis 24 von 329 Ergebnisse
-
Mühle De (Greate) Klaver Bolsward
Mühle De (Greate) Klaver Bolsward
Diese Mühle am Rand des Gewerbegebiet von Bolsward gehörte früher zum Bolswarder Waisenhaus.
Bolsward -
Jacobus-Kirche Delfstrahuizen
Jacobus-Kirche Delfstrahuizen
Die Jacobus-Kirche wurde 1908 nach einem Entwurf des Architekten J. Schreur errichtet. Später wurde die Kirche an der Rückseite erweitert. Die Kirche im Neorenaissancestil hat einen Fassadenturm mit Knickhelm.
Delfstrahuizen -
Terpensmole IJlst
Terpensmole IJlst
Die Terpensmole hat nicht immer in der Nähe von IJlst gestanden, und sie hieß auch nicht immer so. Der Ursprung der Mühle liegt in Grou. Danach stand sie in Sneek, bevor sie am Ende in IJlst landete.
IJlst -
Doopsgezinde kerk Witmarsum
Doopsgezinde kerk Witmarsum
Het kerkgebouw in Witmarsum is in 1961 gebouwd, Het is een eenvoudig gebouw, maar de geschiedenis maakt de plek bijzonder. Menno Simons, vaak Nederlands enige kerkhervormer genoemd, werd geboren in Witmarsum.
Witmarsum -
Sint-Thomaskerk Waaxens
Sint-Thomaskerk Waaxens
De Thomaskerk staat op een hoge, scherp afgegraven terp. Het gebouw is van oorsprong twaalfde-eeuws maar is drie eeuwen later flink vernieuwd in gotis...
Waaxens -
Kerk & Kroeg van Langezwaag
Kerk & Kroeg van Langezwaag
Kerk van Langezwaag. Gebouwd in 1781 herbergt deze fraaie rijksmonument een historisch verleden. Samen met de socialisten vocht Domela Nieuwenhuis naar 'het land der vrijheid'. Al snel kwam Domela in opspraak bij de mensen van deze kerk.
Langezwaag -
Dorfkirche Gaast
Dorfkirche Gaast
Die Gaaster Kirche liegt am Westrand dieses Küstendorfs, direkt hinter dem Seedeich. Man nennt sie auch „It Beaken“ (Leuchtturm), weil der Turm über die Deichkrone herausragt. Man sieht ihn daher schon von weitem.
Gaast -
Zwarte Haan: visvriendelijk malen
Zwarte Haan: visvriendelijk malenZwarte Haan: visvriendelijk malen
(beluister hier het audioverhaal)
Je zag de typisch blauwe kleur waarschijnlijk al van verre: het dak van het zeegemaal dat hier sinds 1973 staat en genoemd is naar waterschapsvoorzitter Henk Miedema. Dit gemaal kan tot 700 kubieke meter per minuut water vanuit de vaart in zee lozen. Als je hier even blijft staan, kun je zomaar het gemaal horen aanslaan, want die schakelt automatisch in.
Een geweldige uitvinding dus, een gemaal, maar er zit ook een nadeel aan. Gemalen zijn namelijk net als dijken en sluizen een grote hindernis voor trekvissen, omdat zij voor hun overleving tussen zoet en zout water moeten kunnen migreren. In 2015 is dit gemaal visvriendelijk gemaakt, door de pompen aan te passen en een vispassage met een lokstroompomp te maken.
Jammer genoeg is het niet te zien, maar in het voor- en najaar is het hier een drukte van belang op vissengebied. Trekvissen als spiering, trekkend driedoornig stekelbaarsje en paling maken dan gebruik van het vismigratiesysteem in het gemaal.
Instinct drijft volwassen palingen hier in de herfst naar het einde van de Kouwe Faart toe, omdat ze naar de zoute Waddenzee willen. Een waaier beschermt ze als ze met het uitstromende water mee de zee in worden gepompt. Eenmaal in zee zit hun reis er nog lang niet op. Ze leggen maar liefst 5000 kilometer af naar hun geboortegrond, de Sargassozee bij Mexico, om te paaien.
De jonge palingen die daar worden geboren, glasaaltjes genoemd omdat ze doorzichtig zijn, drijven vervolgens op de golfstromen mee naar Europa. Zo komen ze in de lente onder andere hier achter de dijk terecht. En dan is het hun beurt om dit gemaal te trotseren, nu landinwaarts. Een lokstroom van zoet water helpt hen door een buis onder de dijk door, waar ze hier in de bak onder je voeten terecht komen. Maximaal twee uur later gaat hier onder water een schuif open. En zo begint de kringloop van het leven opnieuw.
Ingesproken door:
Theun Mosk werkt inmiddels 20 jaar als ontwerper in theater, zowel voor dans, opera, toneel, performance, mime en muziektheater. Daarnaast maakt hij installaties in de openbare ruimte en ontwerpt hij landschapswerken.In 2008 kwam Theun in aanraking met Joop Mulder toen hij samen met Robert Wilson en Boukje Schwiegman ‘Walking’ ontwierp tijdens Oerol. “Joop is voor mij een van de belangrijkste inspiratiebronnen. Een klein duwtje of idee kon uitmonden in een zee van gedachten en inspiratie. Hij was een diesel, met een enorme drive en noodzaak, dat maak je zelden mee. Mensen als Joop zijn nodig om de grenzen te verleggen en nieuw horizonnen te creeëren. Zij doen een leven en samenleven enorm verrijken.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
Je zag de typisch blauwe kleur waarschijnlijk al van verre: het dak van het zeegemaal dat hier sinds 1973 staat en genoemd is naar waterschapsvoorzitter Henk Miedema.
St. Jacobiparochie -
Nieuwe Noordergemaal
Nieuwe Noordergemaal
Bij het natuurgebied de Petgatten, in De Veenhoop staat hier het nieuw Noordergemaal. Het gemaal uit 1973 verouderde en moest daarom worden vervangen. Het nieuwe gemaal heeft iets bijzonders, het is namelijk gebaseerd op een Friese kapschuur.
Veenhoop -
Poldermolen de Marsumer Molen
Poldermolen de Marsumer Molen
De molen werd in 1903 gebouwd door molenmaker J.H. Westra uit Franeker voor de bemaling van de voormalige Marssummerpolder. Jaarlijks tussen 1 mei en 1 oktober is de eerste zolder van deze molen beschikbaar als bijzonder sfeervolle trouwlocatie.
Marsum -
Woudagemaal: die größte Dampfpumpstation der Welt
Woudagemaal: die größte Dampfpumpstation der Welt
Die Ir. D. F. Woudapumpstation ist die größte, noch funktionierende Dampfpumpstation der Welt.
Lemmer -
Glockenstuhl Goïngarijp
Glockenstuhl Goïngarijp
Bei der Kirche von Goïngarijp (1770) befindet sich ein Glockenstuhl, der zur gleichen Zeit gebaut oder erneuert wurde. Er hat eine Glocke von G. van Wou (1527) mit einem Durchmesser von 126 cm. Die Kirche hat u. a. sechs Glasmalereifenster von Ype Staak.
Goïngarijp -
Antoniuskerk Surhuizum
Antoniuskerk Surhuizum
De toren van Surhuizum is een bijzondere. Niet alleen omdat de toren geheel uit steen bestaat, maar ook omdat de toren net niet tegen de kerk aan staat. Ontdek de Friese sage over hoe er ruimte tussen kerk en toren is ontstaan.
Surhuizum -
Fontein-Kirche
Fontein-Kirche
Im pittoresken Angerdorf Oudemirdum steht die reformierte Kirche „De Fontein“. Sie wurde 1790 auf den Fundamenten einer aus dem 13. Jahrhundert stammenden Kirche aus Tuffstein errichtet. 1926 wurde an der Nordseite ein zweites Kirchenschiff angebaut.
Oudemirdum -
Sint Gertrudiskerk Peins
Sint Gertrudiskerk Peins
Het terpdorpje heeft een 14e eeuwse kerk die deels is opgebouwd uit tufsteen. De kerk heeft een laag torentje dat later is gebouwd omdat de oude toren dreigde in te storten.
Peins -
Kornmühle De Kaai
Kornmühle De Kaai
An der Lemsterpoort finden Sie auch die die Kornmühle De Kaai. Die Mühle befindet sich auf einer Bastion des Stadtwalls. Nach wie vor wird hier auf traditionelle und ursprüngliche Weise Weizen zu Mehl gemahlen.
Sloten FR -
Korenmolen 'De Volharding'
Korenmolen 'De Volharding'
Yme Kuiper kocht ooit in 1862 korenmolen 'De Volharding'. Verder was deze molen ooit een logeerplek van Domela.
Heerenveen -
Westhoek: verzilting
Westhoek: verziltingWesthoek: verzilting
(beluister hier het audioverhaal)
Al eeuwenlang plukken kustbewoners vruchten van deze bodem, die ooit zee was. En dat is letterlijk zo, de (poot)aardappelteelt van deze streek is bijvoorbeeld van wereldklasse. Toch is er ook een keerzijde. Het zoutgehalte in kustgebieden neemt namelijk zo ver toe dat problemen ontstaan in de landbouw.
Je kunt je wel voorstellen wat er gebeurt als een gewas teveel zout krijgt. In dit gebied hier rond Westhoek komt het zoute grondwater gelukkig niet zo hoog dat de wortels van de gewassen erin groeien. Maar in de zomer kunnen boeren hun droge akkers soms niet beregenen met water uit de sloten en vaarten omdat het zoutgehalte te hoog is.
Het Wetterskip zet deze pomp hier beneden bij het veerooster (en andere stuwen en opmalingen in heel Friesland) in tegen de verzilting, door de vaarten en kanalen door te spoelen met zoet water dat uit de Friese boezem komt.
De Friese boezem is de benaming voor de aan elkaar verbonden kanalen en meren in Friesland met een streefpeil van 0,52 meter onder Normaal Amsterdams Peil (NAP). Dat NAP is het nulpunt dat we in Nederland gebruiken om hoogtes met elkaar te vergelijken. Een onmisbaar instrument.
Het zoete water dat naar deze polder komt, die in de jaren zeventig van de vorige eeuw van de boezem is afgesloten, wordt bij de sluis van Wier 6 km verderop ingelaten. Het zoute water stroomt naar het gemaal in Zwarte Haan en vandaar naar zee. Probleem opgelost, voor even.
De toenemende zeespiegelstijging zorgt voor een hogere druk van het zoute zeewater op de kustgebieden. De bodem van het land klinkt in, en daalt ook door delfstoffenwinning, en het zoute grondwater zit dus dichterbij de oppervlakte. De zoete laag boven het zoute grondwater wordt ook nog eens dunner omdat de zomers tegenwoordig vaak erg droog zijn.
Het probleem speelt niet alleen hier, maar wereldwijd. Er wordt daarom steeds vaker gekeken naar zouttolerante gewassen voor de toekomst, gewassen die goed tegen zout kunnen dus. Want doorspoelen met zoet water werkt wel, maar het is ook een kostbare manier. Ook op andere manieren wordt daarom al meer zoet water vastgehouden, door bijvoorbeeld oevers te verbreden.
Ingesproken door:
Nienke Brokke beschrijft zichzelf als een kunstenaar die gaat waar het verhaal is. Haar werk uit zich van video-installaties tot land-art. Nienke organiseert buurtprojecten waarbij ze met de bewoners iedere beeldende discipline gebruik om hun verhalen samen te verbeelden. Van animatiefilms tot zandsculpturen.In 1997 studeerde zij af op de Rietveld theatervormgeving/Art-direction. Joop was daarbij de examinator. 17 jaar na dato nam hij contact op omdat haar examenwerk hem bijgebleven was. “Joop was bevlogen met veel ervaring en verstand van uiteenlopend theater en kunstdisciplines. Een man met twee blote voeten stevig op de grond.
Vanaf de eerste ontmoeting was het alsof hij familie van me was. Hartelijk, oude jongens krentenbrood zeg maar. We bespraken grootse plannen. Verfrissend voor mij om mee te gaan in zijn onstuitbare enthousiasme en projecten te bedenken.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
Al eeuwenlang plukken kustbewoners vruchten van deze bodem, die ooit zee was. En dat is letterlijk zo, de (poot)aardappelteelt van deze streek is bijvoorbeeld van wereldklasse.
Westhoek -
Walburga Tsjerke Drogeham
Walburga Tsjerke Drogeham
Geen terp maar een geest of gaast (een hoge zandrug) laat deze kerk boven het dorpssilhouet uitstijgen. De van oorsprong middeleeuwse kerk raakte in d...
Drogeham -
Windmolen de Rietvink
Windmolen de Rietvink
In het Friese dorp Nijetrijne staat een molen met een bijzonder verleden. Windmolen de Rietvink werd in 1855 gebouwd en tot 1964 fungeerde de molen als poldermolen. Deze molen werd gebruikt voor het droogleggen van de veenpolder.
Nijetrijne -
Mariakerk Bornwird
Mariakerk Bornwird
Dit kleine kerkje, gebouwd van groot formaat baksteen, heeft geen echte hoge kerktoren meer.
Bornwird -
Koepelkerk Witmarsum
Koepelkerk Witmarsum
De Koepelkerk in Witmarsum is tot ver over de landsgrenzen van grote religieuze betekenis voor de doopsgezinde gemeenschap. Het kerkgebouw wordt dan ook jaarlijks bezocht door mensen uit vrijwel alle werelddelen.
Witmarsum -
Sint-Nicolaaskerk Blije
Sint-Nicolaaskerk Blije
Aan het oostelijke galmgat in de toren kun je het zien: de toren en kerk zelf zijn niet even oud. De toren is meer dan 200 jaar ouder dan het kerkschi...
Blije -
Toren Skillaerd
Toren Skillaerd
Vlakbij Mantgum ligt het buurtschap Skillaerd (Schillaard). Hier staat de Toren Skillaerd.
Mantgum
