Yn de hjoeddeistige tiid is dit in drok knooppunt yn Terherne. In fernauwing yn de grutte ferkearsdyk fan it doarp. Dus sjoch goed om dy hinne en bliuw op’e stoepe en pas op foar auto’s en fytsers. Hjir oan de oare kant stiet it Skippershûs.
It Skippershûs draacht de namme sûnt in oantal jierren wer yn alle grutskens. ’t Schippershuis hyt sa omdat dit plak eartiids in oanlizplak wie foar skippers. It wie in dranklokaaltsje en in wachtlokaal fan beurtskippers. Dit punt yn it doarp wie in knooppunt, wêr’t alle farrûtes by elkoar kamen. Sjoch mar om dy hinne. Fanút Ljouwert, Snits, It Hearrefean, en De Gerdyk. Rûn 1900 waard it ek in hotel. Dat wie de tiid dat de Rypkema’s ek dit horekabedriuw yn eigendom hiene. Dina Rypkema koe hearlik itensierde. It wie ek de tiid dat de earste toeristen yn Terherne delstrutsen. It wie redelik eksklusyf en der waard dan ek sprutsen fan “útsûnderlik en bedoarne wettersporters”, dy’t hjir kamen te iten. Yn dizze tiid hiet it noch café Rijpkema. Dizze namme bleau oant de twadde wrâldkriich en it is hieltyd mear útwreide.
We geane fierder en we geane hjir links ôf de Stripe op. Yn dizze strjitte doch ik wer in berop op dy. Do moast dy wer eefkes skrep sette om dy yn te libjen. Ik meitsje in sprong yn de tiid mei dy.
We binne yn 1886 Do bist hjir no midden yn it nije ekonomyske swiertepunt fan Terherne. We rinne troch dizze drokke winkelstrjitte tusken de skippers, hun froulju en de hannelslju troch. De wenten oan de rjochterkant binne bedriuwen en winkels, dy’t bydrage oan de skipfeart. Hjkir fynst alle hannel foar boeren en skippers: fan mêst-, blok-, en pompmakker oant fouraazjehanneler.
Tusken de winkels en de bedriuwen sjochtst in pear rintenierswenten, bygelyks op nûmer 6 en 7. We rinne rêstich fierder nei it ein fan de strjitrte, nei de helling fan Leemburg. Hier fynst it folgjende pealtsje.
Tussen de diken rust de see in myn akkers. Het kunstwerk van Henk Rusman hier aan het begin van het dorp Sint Annaparochie beeldt de ontstaansgeschiedenis van de polder en voormalige gemeente het Bildt uit: drie dijken waartussen zee land is geworden.
De zee is overwonnen, maar het binnenwater moet wel altijd beheerst en beheert worden. Het Wetterskip voert daarom regenwater af in natte perioden, zoet water aan in droge periodes, vermindert het zoutgehalte door het water door te spoelen en dan hebben we het nog niet eens over (riool)waterzuivering. En dat gaat allemaal niet vanzelf. Ook dit gemaal staat hier in al haar bescheidenheid belangrijk werk te doen. Het zorgt ervoor dat het water van deze vaart die door Sint Annaparochie naar het noorden stroomt, op de oude boezemhoogte blijft en wordt ververst. Anders staat het water te laag aan de kade midden in het dorp.
Inwoners waren tot in de jaren zeventig van de twintigste eeuw nauw betrokken bij de waterbeheersing. Gemalen werkten nog niet zoals tegenwoordig: volautomatisch en op afstand bedienbaar, en dus sprongen Bilkerts in opdracht van een van de waterschappen op de fiets naar een gemaal vlakbij, om een knop in te drukken en het water zo een zetje te geven. In de wijde omgeving en ook in de rest van Friesland zag je zulke kleine gemalen, Amerikaanse windturbines en een enkele oude poldermolen, die allemaal hun eigen landerijen droog pompten.
Toen het zeegemaal in Zwarte Haan er kwam en dit kustgebied van de Friese boezem werd afgesloten werden de kleine gemaaltjes in het Bildt overbodig. Behalve deze dan, die eerst aan de andere kant van het dorp stond.
Ingesproken door: Marc van Vliet is een creatieve autodidact in verschillende disciplines. Van beeldend, theater en installatie tot performance en ontwerp. De laatste jaren ligt de nadruk op land-art, installaties, en kinetische objecten.
Over zijn jarenlange samenwerking met Joop Mulder, die begon bij de start van theatergroep Tuig, zegt Marc het volgende:
“Door Joop: is Tuig ontstaan, zijn we op Terschelling gekomen. Ben ik van het wad gaan houden. Verliefd geworden op Terschelling. In vertrouwen, mijzelf mogen ontwikkelen. In Europa beland met Tuig. In Zuid-Afrika, in New York. Landschappelijke installaties kunnen maken. In vertrouwen, in vrijheid. Met weinig woorden, maar met volledige steun. Een zetje, een deur openen, ruimte bieden, vergezichten. Voor mij, en voor ongelooflijk veel mensen. Held! Voor altijd. Verbonden met het eiland, het wad, creativiteit, het festival en het landschap. Allemaal door Joop.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place