Cornwerdermolen
Cornwerd
Deze molen werd in 1907 gebouwd door firma J.H. Westra uit Franeker voor de bemaling van de polder 318 ha groot, voor het waterschap ?Cornwerd? in het zelfde jaar opgericht door de heren T.H. Rinia, R. Zwaagstra en T.P. Postma. Een tweede molen aan...
Deze molen werd in 1907 gebouwd door firma J.H. Westra uit Franeker voor de bemaling van de polder 318 ha groot, voor het waterschap ?Cornwerd? in het zelfde jaar opgericht door de heren T.H. Rinia, R. Zwaagstra en T.P. Postma. Een tweede molen aan de melkvaart nabij Wons werd in 1925 afgebroken. Tot 1972 draaide de molen op windkracht maar na een zware stormschade werd een elektromotor in de molen geïnstalleerd om de vijzel aan te drijven. Later werd een kleine volautomatisch gemaal naast de molen geplaatst, en in 1999 werd de molen volledig gerestaureerd en kreeg zij haar oorspronkelijke functie terug, weliswaar op part-time basis bemand door vrijwillig molenaars. Van het type ?monnik? de molen heeft een gevlucht van 20 meter en voorzien van zelfzwichting. Zelfzwichting kan dicht getrokken worden om meer wind te vangen. Dit systeem, in de 19e eeuw in Engeland ontwikkeld en kwam via Duitsland ons land binnen waar het veel toegepast werd in de 3 noordelijke provincies. De bediening van de kleppen is achter de molen, bij de staartbalk. Hier bij de staartbalk bevind zich ook de vangketting om de vang (rem) te bedienen, alsmede de kruilier waarmee de kap met de wieken op de wind gedraaid kan worden, gebruik makend van vaste palen (kruipalen) welke rond de molen op het molen-erf staan. Met windkracht 5 bft (beaufort) of meer, kan er 2000m3/h verplaatst worden.
- Afstand tot jouw locatie:
Routes in de buurt
-
Van strand naar stad: Makkum - Bolsward | Fietsrondje
Van strand naar stad: Makkum - Bolsward | Fietsrondje(47.7 km)Makkum -
Makkum-Witmarsum | Klooster Claercamppad: etappe 10
Makkum-Witmarsum | Klooster Claercamppad: etappe 10(17.1 km)Makkum -
Museum fietsroute Bolsward-Wommels-Afsluitdijk
Museum fietsroute Bolsward-Wommels-Afsluitdijk(57.4 km)Bolsward -
Ruimte in Waterland van Friesland | Fietsroute
Ruimte in Waterland van Friesland | Fietsroute(205.3 km)Oudehaske -
Workum-Witmarsum | Canadian Trail: etappe 4
Workum-Witmarsum | Canadian Trail: etappe 4(37.1 km)Workum
Vergelijkbare plaatsen
Bekijk alles-
Aylvapoldermolen Burgwerd
Aylvapoldermolen BurgwerdDeze poldermolen is om 1846 gebouwd en in 2000 herbouwd.
Burgwerd -
Ried: bodemdaling
Je kunt de inhoud niet bekijken omdat je nog geen cookies hebt geaccepteerd. Klik op de knop hieronder om de cookies alsnog te accepteren.
Cookies handmatig instellen
Ried: bodemdaling
(beluister hier het audioverhaal)
Met het blote oog is het moeilijk te zien, maar de bodem van deze omgeving ligt laag. Op sommige plekken, zoals hier bij het dorpje Ried, gaat het om een paar centimeter, maar er zijn in de buurt kommen die wel 30 centimeter lager liggen dan twintig jaar geleden.
Die bodemdaling is een belangrijke reden dat er een nieuw gemaal komt, dat het witte gemaal dat je verderop aan de Rie ziet liggen zal vervangen. Zowel de oude als de nieuwe kunnen 140 kubieke meter water per minuut naar hoger gelegen gebieden afvoeren bij hoge waterstanden. Ook doet het gemaal dienst bij stortbuien, die steeds vaker voorkomen.
Het gemaal, dat hier in de jaren zeventig van de vorig eeuw kwam, heet ‘De Mieden’. Een toepasselijke naam, want dit Friese woord betekent een laaggelegen land aan de rand van het dorp, land dat alleen gebruikt kon worden om van gras hooi te maken en aan het vee te geven.
Een jaar of vijf geleden bleek renovatie van het gemaal nodig, maar dat bleek lastig, omdat de vijzels diep genoeg moeten zijn als de bodem nog verder zakt. Daarom besloot Wetterskip Fryslân om een hele nieuwe te laten maken, die ook op verdere bodemdaling is berekend.
Hoe het komt dat de bodem is gedaald? Zout- en gaswinning. Vanaf 2004 is op een handvol locaties hier in de omgeving namelijk gas uit de bodem gewonnen. Toen bleek dat de bodem meer daalde dan was verwacht, is daarmee gestopt. Bij Tzummarum en Sexbierum is lange tijd zout uit de bodem gehaald, maar nu wordt overgestapt op winning uit de bodem van de Waddenzee. De bedrijven die de stoffen winnen, Vermillion en Frisia Zout, betalen mee aan gemalen als deze om de waterhuishouding te regelen.
Ingesproken door:
Beeldend kunstenaar Rob Sweere zit al sinds 1989 in het vak. Hij werkt met permanente monumentale installaties in de publieke ruimte en maakt tijdelijke installaties voor tentoonstellingen en festivals. Wereldwijd werkt Rob met groepen mensen.
Zo heeft hij Joop Mulder leren kennen tijdens Oerol. “Joop dacht op een schaal waarop ik zelf ook graag denk, maar die in de visie van anderen niet of weinig voorkomt. Samen met Joop kon je echt tot de max denken. Hij was niet bang en gaf vertrouwen. Jammer dat velen in onze omgeving niet zo onbevangen durven te dromen en ervoor te gaan. Ik zal Joop missen als dromer en als reisgenoot in deze maatschappij.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of PlaceHet gemaal, dat hier in de jaren zeventig van de vorig eeuw kwam, heet ‘De Mieden’. Een toepasselijke naam, want dit Friese woord betekent een laaggelegen land aan de rand van het dorp.
Ried -
Hempenserpoldermolen
HempenserpoldermolenDe Hempenserpoldermolen is in 1863 tussen Leeuwarden en Wergea gebouwd als achtkante poldermolen, gedekt met riet.
Wergea -
Koehool: de dijk
Je kunt de inhoud niet bekijken omdat je nog geen cookies hebt geaccepteerd. Klik op de knop hieronder om de cookies alsnog te accepteren.
Cookies handmatig instellen
Koehool: de dijk
(beluister hier het audioverhaal)
Wat een dijk! Het is een flinke klim, maar bij helder weer kun je de waddeneilanden zien liggen. Niet alleen de hoogte van de dijk imponeert, maar ook de strakke en rechte vorm. Vroeger was die veel grilliger. Zo kun je aan het wegenpatroon zien dat de dijk hier ooit een bocht maakte.
De dijk was ook veel lager. Tot in de twintigste eeuw konden de Koehoolsters waarschijnlijk vanuit hun huizen de zee zien, over een anderhalve meter hoog dijkje. In de jaren dertig werd de dijk ongeveer vijfenhalve meter hoog en in de jaren zeventig kwam hier nog minstens twee meter bij. De komende jaren wordt de dijk versterkt.De dijk en de zee bepaalden eeuwenlang het leven in Koehool. Bijna alle inwoners visten in het voorjaar en zomer met fuiken op haring, schar, bot en paling. Met z'n allen sleepten ze de vissersbootjes in het voorjaar over de dijk.
Met de komst van de Afsluitdijk in 1932 was het in één klap afgelopen met de haringvisserij. De zeestromen waren door de afsluiting van de Zuiderzee drastisch veranderd, waardoor ook die dijkverhoging hier nodig was. Een flink deel van de oude (vissers)huisjes en zwartgeteerde schuurtjes sneuvelden in 1970, toen de dijk niet alleen hoger maar ook breder werd. Alleen het beeld De Waadfisker en de recreatiewoningen die op vissershuizen zijn geïnspireerd herinneren nu nog aan de visserij.
De kustbewoners waren ook op een andere manier verbonden met het water. Zwemmen kon je hier namelijk lange tijd ook, bij hoog water dan, net als op andere plaatsen aan de dijk. In de jaren dertig waren hier zelfs badhokjes in het café om je te verkleden.
Ingesproken door:
Scenograaf en theatermaker Sofie Doeland ontwikkelt ook installatiekunst. In 2019 maakte ze een kunstwerk voor Moving Landscapes, een samenwerking tussen Oerol en Sence of Place. Een reizende expositie bestaande uit zes landschapswerken die het perspectief van de toeschouwer manipuleren, raken en sturen.Sofie begeeft zich graag in een monumentaal of ongewoon landschap, het liefst ergens buiten op een heuvel in weer en wind. Op die manier is ze met Joop Mulder in aanraking gekomen. “Ik heb hem leren kennen als een trouwe, lieve en krachtige man. Nuchter en vastberaden. Erg behulpzaam en vol vertrouwen. Hij stond echt pal achter de kunstenaars waarmee hij werkte. Het raakt me nog steeds dat hij er niet meer is.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
Wat een dijk! Het is een flinke klim, maar bij helder weer kun je de waddeneilanden zien liggen. Niet alleen de hoogte van de dijk imponeert, maar ook de strakke en rechte vorm. Vroeger was die veel grilliger.
Tzummarum -
Sudergemaal
SudergemaalHet Sudergemaal is een poldergemaal dat aan de Turfroute ligt. In 1924 werd het Sudergemaal gebouwd, als een van de eerste elektrische gemalen in Friesland. Het is nu onderdeel van Openluchtmuseum It Damshûs
Nij Beets -
Molen De Bird
Molen De BirdDeze molen bevindt zich op het eiland De Burd nabij de Friese plaats Grou, in Nationaal Park De Alde Feanen. Het is een poldermolen die de polder drooghoudt.
Grou -
Nieuwe Noordergemaal
Nieuwe NoordergemaalBij het natuurgebied de Petgatten, in De Veenhoop staat hier het nieuw Noordergemaal. Het gemaal uit 1973 verouderde en moest daarom worden vervangen. Het nieuwe gemaal heeft iets bijzonders, het is namelijk gebaseerd op een Friese kapschuur.
Veenhoop -
Houtzaagmolen De Jager
Houtzaagmolen De JagerHoutzaagmolen De Jager is de ruim 300 jaar oude houtzaagmolen in Woudsend die nog steeds in bedrijf is. Alle zaterdagen is de molen te bezoeken (9:00 tot 17:00 uur).
Woudsend -
Arkens molen
Arkens molenDe Arkens molen is een poldermolen in Franeker met als functie om het water voor plantsoenen te verversen. De unieke en enige molen in Nederland met vlinderwieken. Eén van de weinige spinnekoppen met een achtkante ondertoren.
Franeker