Moedige Vrouwen

12, 13 en 14 december 2025
Cultureel centrum De Stag, Schiermonnikoog

Moedige vrouwen is een muzikaal monument voor alle moedige vrouwen in oorlogstijd, naar het levensverhaal van verzetsvrouw Joke Folmer. Het libretto is van Rosa Schogt, de compositie van Jean van Vugt. Het wordt uitgevoerd door een verteller, twee zangers, een fluitist, violist en pianist. Het stuk vertelt over gevangenschap, ontmenselijking, bevrijding, menswaardigheid en verzoening. Actuele thema’s in deze roerige tijd.

Het idee is ontstaan toen Jan Kees Schelvis, grafisch ontwerper en artistiek leider van stichting Travaux Publics, verzetsvrouw Joke Folmer in 2020 interviewde. Joke vertelde over de vluchtroutes waarlangs zij meer dan tweehonderd geallieerde piloten, die in vijandelijk gebied gestrand waren, in veiligheid bracht. Maar ook over het verraad, haar aanhouding, de eenzame opsluiting in Het Oranjehotel, het verhoor, de gevangenschap in Kamp Vught, de doodstraf en het zingen van liedjes, samen met haar lotgenoten. Zingen om de angst te verdrijven, niet gevoelloos te worden en misschien wel de moed erin te houden.
Gelukkig werden de doodvonnissen nooit voltrokken. In een gevangenis nabij Dresden werden Joke en haar lotgenoten uiteindelijk bevrijd door de Russen. De celdeuren gingen open, maar toen...? Er was haast geen eten, ze waren verzwakt, de Russen waren niet te vertrouwen en Duitsland lag in puin. Het duurde nog twee weken voordat ze begonnen aan hun bizarre en onvoorstelbare reis terug naar huis. Onderweg, ergens in een boerderij waar ze konden overnachten bedachten ze om weer te gaan zingen. Het werd voor Joke het begin van verzoening.

Na de oorlog schreef ze in een notitieboekje alle liedjes op die ze met haar lotgenoten in de gevangenissen had gezongen. Ruim tweehonderd liedjes! Het werd de opmaat voor dit bijzondere muzikale project Moedige Vrouwen.
Joke Folmer is meerdere malen onderscheiden, met de Medal of Freedom met gouden palm van Amerika, de George Medal van Engeland, het Croix du Combattant van Frankrijk, de Nederlandse Bronzen Leeuw en het Verzetsherdenkingskruis, het ereburgerschap van Toronto en dat van Schiermonnikoog, waar ze tot aan het einde van haar leven woonde. Op 11 december 2022 overleed Joke op 99-jarige leeftijd.

Tijdens het première-weekend op Schiermonnikoog zijn er meer activiteiten. Zo is er een themawandeling onder leiding van Arend Maris, een bevrijdingsdiner bij restaurant Wad Anderz, een inleidende dialoog met Jan Kees Schelvis en Thom Verheul, en wordt de film Boodschappenmeisje van het verzet van regisseur Thom Verheul getoond. Verheul voerde diepgaande gesprekken met Joke Folmer. De film is voor een deel gedramatiseerd, met actrice Willemien Slot, die de jonge Joke speelt.
Joke Folmer kwam eind jaren zeventig op Schiermonnikoog wonen. Er werd daar toen weinig aandacht besteed aan het oorlogsverleden. Ze ging werken aan een nieuw bewustzijn en richtte het 4 mei-comité op. Sindsdien komen er honderden mensen bij de jaarlijkse herdenking op de eilander erebegraafplaats Vredenhof. Daarbij klinken de volksliederen van de daar begraven piloten. Op scholen ging Joke vertellen over haar oorlogservaringen. Ze organiseerde reünies voor geallieerde vliegers en hun familie en bracht hen in contact met de Nederlandse burgers die hen hadden laten onderduiken. Joke zorgde ervoor dat er gedenksteentjes, Stolpersteine, gelegd werden bij eilander huizen waar Joden in de oorlog hadden gewoond. Ook voor het huis van Rosette Bannet in Zeist, de in Auschwitz vermoorde schoolvriendin van Joke, is eind maart een gedenksteentje geplaatst.