Ga naar inhoud
Favorieten 0

Fietsroute langs de historie van de palinghandel

(35,0 km)

Makkelijk navigeren? Bekijk de route via route.nl.

Paling en Friesland zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Eeuwenlang werd in de Fries wateren op paling gevist. Het werd er bewaard en gesorteerd en verhandeld in Londen. Fiets langs Heeg, Gaastmeer en Workum en ontdek de historie van de palinghandel.

Palinghandel
De Friezen hebben eeuwenlang palinghandel gedreven met Londen. In de Friese wateren er op gevist, bewaard en gesorteerd. Ook werden hier palingaken gebouwd. In palingdorp Heeg start deze fietstocht die je meevoert langs de palingvisserij- en handel van vroeger en nu. De route gaat langs het dorp Gaastmeer dat een belangrijke plek was voor de palinghandel en naar Elfstedenstad Workum dat jarenlang leefde van de palinghandel.

Heeg
Heeg werd in de tweede hel…

Makkelijk navigeren? Bekijk de route via route.nl.

Paling en Friesland zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Eeuwenlang werd in de Fries wateren op paling gevist. Het werd er bewaard en gesorteerd en verhandeld in Londen. Fiets langs Heeg, Gaastmeer en Workum en ontdek de historie van de palinghandel.

Palinghandel
De Friezen hebben eeuwenlang palinghandel gedreven met Londen. In de Friese wateren er op gevist, bewaard en gesorteerd. Ook werden hier palingaken gebouwd. In palingdorp Heeg start deze fietstocht die je meevoert langs de palingvisserij- en handel van vroeger en nu. De route gaat langs het dorp Gaastmeer dat een belangrijke plek was voor de palinghandel en naar Elfstedenstad Workum dat jarenlang leefde van de palinghandel.

Heeg
Heeg werd in de tweede helft van de 18e eeuw het centrum van de Friese palinghandel op Londen. Dit was natuurlijk bijzonder, aangezien Heeg in die tijd maar een bescheiden dorp met 454 inwoners was. De Firma Vissers in Heeg waren zeer succesvolle kooplui. Rond 1850 bezatten ze bijna de helft van alle onroerend goed in Heeg. In 1858 kregen ze de werf aan De Syl in handen waar o.a. palingaken werden gebouwd en onderhouden. Vanuit de woning van de Vissers’ familie ‘Siet u Selfs’ aan de overkant, kon men letterlijk een ‘oogje in het zeil’ houden. Tegenover de werf werd door traditioneel scheepsbouwer Pier Piersma, en later bewoner van het werfhuis, een loods uitgebreid met een helling. Hier werd ook de palingaak ‘Korneliske Ykes II’ gebouwd, een reconstructie van de oorspronkelijke palingaak Korneliske Ykes I. In de havenkom De Syl was het vroeger een en al bedrijvigheid van schepen, bootjes en vissers. In de Harinxmastrjitte vind je diverse huizen die door de familie Visser zijn gebouwd. Zoals het rijksmonument 'Villa Romsicht' en de Syl 10, het huis met de grote witte kajuit. Daar woonden de laatste reders van de palinghandel van de familie Visser. Freerk Visserman, gevestigd aan de Weisleatstrjitte 5, is in zijn familie de tiende generatie palingvisser in Heeg. Je kunt met hem gaan palingvissen en hij verkoopt o.a. gerookte paling en palingbier. In de passantenhaven vind je Riediel, dit kunstwerk is een monument voor de palinghandel. 

Gaastmeer
Het centrum van de palinghandel was Gaastmeer. De paling werd bewaard en gesorteerd in de Wijde Sloot alvorens het naar Londen werd verscheept en verhandeld. In de haven wat tegenwoordig de Pieldyk heet, lagen de bunschepen van de Firma Visser uit Heeg. Ook stonden er drooghokken om de zeilen en getaande fuiken, netten en touwwerk te drogen. De familie Visser had een bloeiende handel in Gaastmeer en bouwde daarom een scheepswerf, de Wildschutwerf en ook diverse huizen die werden gebruikt als palingkantoor, opslag voor proviand. Deze gebouwen zijn vandaag de dag nog steeds te zien. Op de hoek van de Munkedyk en de J.J. Hofstrjitte staat boerderij Marsicht, ook het herenhuis ernaast werd bewoond door de Vissers familie. Loop een rondje door Gaastmeer, en volg de route die de panelen je laten volgen, en ontdek meer over de palinghandel in het dorp. Aan de Loswal vind je  'de Voorwaarts' een palingklipper die nog herrinnert aan de palinghandel. Bij de Pieltsjerke vind je de graven van de familie Visser. Rond 1900 werd de palinghandel in Gaastmeer verplaatst naar de Lieuwedaem. Hier stonden ijshokken, een rookhok en een schuur. De levende paling werd toen naar Londen verscheept met een kisje ijs er bovenop. Vandaag de dag vind je nog steeds een beroepsvisser in de meren rondom Gaastmeer, namelijk Andries van Netten. Na de vangst rookt hij de paling op ambachtelijke wijze. Je vindt visserijbedrijf Andries van Netten aan de Jan Jelles Hofstrjitte 4 in Gaastmeer. Hier kun je van maart tot en met oktober gerookte paling halen of ga met hem aan boord.

Workum
In Workum zorgde Jan Rintje Visser, palinghandelaar én burgemeester van Workum, voor de bloeiende palinghandel. Hij stond vaak met zijn kijker op het dak van zijn huis, de Noard 165, over de Zuiderzee te kijken naar terugkerende palingaken uit Londen. Deze palingaken werden gebouwd in de Blazerhaven, de scheepswerf van Workum. Jan Rintje Visser overleed in 1897. Zijn graf is nog altijd te vinden bij de Sint Gertrudiskerk in Workum. Hij werd opgevolgd door Jan Haagsma, die ook palinghandelaar was, zijn huis vind je terug aan de trekweg 6. In Workum kwam de paling binnen via de Ielpôle. Hier werd de paling tijdelijk in leggers opgelsagen, en werd daarna verscheept naar Londen. De vaart stond destijds nog in open verbinding met de Dolte. Doordat het water er continu stroomde was dit een geschikte plek voor de paling. Palingaken vertrokken in Workum meestal bij hoog water bij de bank voor de haven in de Zuiderzee. Bij oostenwind vertrokken ze via Stavoren, palingaken uit Heeg en Gaastmeer vertrokken hier altijd vandaan, omdat het water voor Workum te laag was om over de bank te komen. In Warkums Erfskip vind je in de tentoonstelling van de geschiedenis van Workum veel terug over de bloeiende palinghandel in Workum. Ook Meesterschilder Jopie Huisman hield van palingvissen. Hij maakt een zelfportret als palingvisser (1999). Ontdek meer over Jopie en bekijk het schilderij in het Jopie Huisman museum in Workum.

Lees hier meer over de historie van de palinghandel.

Dit ga je zien

1

Bezoekerscentrum Heeg

Bezoekerscentrum Heeg

Bezoek het interactieve bezoekerscentrum in Heeg. Een inspirerende plek die uitnodigt tot ontdekking. Koop hier de leukste souvenirs en tickets voor een tocht met de palingaak.

2

Heeg

Heeg

Heeg is de ultieme bestemming voor de watersportliefhebber.

Ontdek Heeg

3

De werf en helling

De werf en helling

De Helling, de werf aan de Syl, kent al een lange geschiedenis van scheepsbouwactiviteiten.

4

"Siet u Selfs"

"Siet u Selfs"

Het wit gepleisterde huis aan de overkant van de Syl. Is een belangrijk stuk geschiedenis van het dorp. Het huis is in opdracht van de koopman en zeehandelaar Anne Wiegers Visser (1718-1787) gebouwd.

5

De Palingaak

De Palingaak

Korneliske Ykes II is een reconstructie van de oude palingaken waarmee vroeger naar London werd gevaren. Deze palingaak ligt in het centrum van Heeg aangemeerd.

Koop hier je ticket voor een avondtocht op de Palingaak

6

Havenkom de Syl

Havenkom de Syl

De Syl was vroeger de havenkom van Heeg

7

De Syl 10

De Syl 10

Voormalige zeilmakerij voor de palinghandel in Heeg.

8

Riediel

Riediel

Monument voor de palinghandel door kunstenaar Gerrit Terpstra

9

Palingvisserij F. Visserman

Palingvisserij F. Visserman

Freerk Visserman is de laatste beroepsvisser van Heeg, van oudsher het palingdorp bij uitstek. Wie een kijkje wil nemen in het leven van een visser, kan Freerk bellen en een excursie boeken met de ‘Electric eel’, zijn fluistersloep.

34
10

Gaastmeer

Gaastmeer

Gaastmeer is de ideale plaats om aan de drukte van de dag te ontsnappen en te genieten van rust en ruimte.

Beleef Gaastmeer

11

Wijde sloot Gaastmeer

Wijde sloot Gaastmeer

De Wijde sloot in Gaastmeer werd vroeger gebruikt voor het bewaren van levende paling alvorens de paling naar Londen werd verscheept. De haven heet tegenwoordig de Pieldyk.

12

Wildschutwerf

Wildschutwerf

Vanwege onderhoud van de aken maar ook nieuwbouw en onderhoud van kleinere bunschepen heeft Wieger Wiegers Visser in 1857 een scheepswerf in Gaastmeer laten bouwen aan de Wylde Sleat.

13

Boerderij Marsicht

Boerderij Marsicht

Op de hoek van de Munkedyk en de J.J. Hofstrjitte staat boerderij Marsicht.

14

Palingklipper Voorwaarts

Palingklipper Voorwaarts

De palingklipper “Voorwaarts” is het enige nog varende overblijfsel van de roemruchte Hegemer en Gaastmeerse palinghandel.

15

Pieltsjerke Gaastmeer

Pieltsjerke Gaastmeer

De Pieltsjerke in Gaastmeer ligt aan It Piel, een inham van de Fluessen. Met de kerktoren als markant herkenningspunt, vanaf het meer en vanuit het dorp. 

Pieltsjerke vanuit de lucht
16

Liuwedaem

Liuwedaem

Vanuit de Lieuwedaem werd vanaf begin 1900 paling verhandeld

17

Visserijbedrijf Andries van Netten

Visserijbedrijf Andries van Netten

Andries van Netten is een lokale visserman en leverancier van verse producten voor Gaastmeer en omstreken. Alle producten zijn vers en worden gevangen in de meren rondom Gaastmeer.

18

Veerpont It Oerset (Gaastmeer)

Veerpont It Oerset (Gaastmeer)

De pont steekt van wal
23
18
21
20
19

Workum (Warkum)

Workum (Warkum)

Workum is een heerlijk Elfstedenstadje in Zuidwest Friesland, langgerekt van vorm met helemaal aan de westzijde het IJsselmeerstrand.

Bezoek Workum

Workum Fontein
20

Scheepstimmerwerf De Hoop

Scheepstimmerwerf De Hoop

Scheepstimmerwerf ‘De Hoop’ is een begrip in Workum en ver daarbuiten. Al meer dan driehonderd jaar gevestigd naast de sluis.

22
21

Sint Gertrudiskerk

Sint Gertrudiskerk

De Sint Gertrudiskerk in Workum is een bijzonder monument van laat-gotische kerkenbouw. De kruisvormige opzet en de uitvoering als driebeukige hallenkerk zijn vrij uniek voor Fryslân. Ruimtewerking en lichtinval in het interieur zijn een belevenis.

St. Gertrudiskerk vanuit de lucht
17
22

Museum Warkums Erfskip

Museum Warkums Erfskip

Museum Warkums Erfskip huist in het oude Waaggebouw in het centrum en vertelt over de historie van Workum en omstreken. Het is het startpunt van waaruit je de hoogtepunten van de prachtige stad Workum kunt ontdekken en bewonderen. 

23

Jopie Huisman Museum

Jopie Huisman Museum

Het Jopie Huisman Museum is gewijd aan het werk en het leven van de Friese autodidacte meesterschilder Jopie Huisman. De Stichting Jopie Huisman Museum werd in 1986 opgericht, met als doel het exposeren van het werk en het uitdragen van de filosofie ..

24

Noard 165

Noard 165

Voormalig woonhuis van palinghandelaar Rintje Jans Visser

04
25

Ielpôle

Ielpôle

De Ielpôle in Workum vind je in de bocht van de trekvaart richting de Brewardyk.

26

Trekwei 6

Trekwei 6

Een prachtige karakteristieke woning waar de palinghandelaar Jan Haagsma heeft gewoond.

06
16
27

Veerpont Droech oer de feart (Nijhuizum)

Veerpont Droech oer de feart (Nijhuizum)

-Betalen met QR-code mogelijk, geen pin

Passagiers worden naar de overkant gevaren
33
32
38
35
28

Villa Romsicht

Villa Romsicht

In 1904 in neo-renaissance stijl met art nouveau interieur gebouwd door de Jan Annes Visser, palinghandelaar, die er tot 1961 heeft gewoond.

29

Bezoekerscentrum Heeg

Bezoekerscentrum Heeg

Bezoek het interactieve bezoekerscentrum in Heeg. Een inspirerende plek die uitnodigt tot ontdekking. Koop hier de leukste souvenirs en tickets voor een tocht met de palingaak.

  • 34
  • 23
  • 18
  • 21
  • 20
  • 22
  • 17
  • 04
  • 06
  • 16
  • 33
  • 32
  • 38
  • 35